Bảo vệ đạo đức, văn hóa xã hội

Tập Cận Bình là người ngưỡng mộ văn hóa truyền thống Trung Quốc. Tại Đại hội Đảng ngày 30 tháng 11 năm 2016, ông đã có bài phát biểu dài ca ngợi văn hóa truyền thống và đưa ra 4 yêu cầu đối với giới văn nghệ, rằng dân tộc Trung Hoa muốn thực hiện cuộc phục hưng vĩ đại, không chỉ cần phát triển mạnh về vật chất mà còn cần phát triển về sức mạnh tinh thần tương xứng, và "một dân tộc vứt bỏ hoặc quay lưng với lịch sử văn hóa của mình thì không chỉ không thể phát triển được mà rất có thể còn thường xuyên hứng chịu bi kịch lịch sử". Theo ông Tập, giới văn nghệ "tuyệt đối không thể khinh nhờn tổ tiên, xem nhẹ kinh điển, không tôn trọng các bậc anh hùng". Ông cũng lên án '"8 hiện tượng quái dị" trong giới văn nghệ, đề nghị họ phải khắc phục tâm lý vụ lợi, tự giác chống chủ nghĩa sùng bái kim tiền, chủ nghĩa hưởng lạc, chủ nghĩa cá nhân cực đoan[14].

Dưới thời Tập Cận Bình, chính phủ Trung Quốc có nhiều chính sách cổ vũ các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời ngăn chặn các ảnh hưởng xấu từ văn hóa ngoại lai.

Về mặt văn hóa - xã hội, từ sau khi Tập Cận Bình nắm quyền lãnh đạo năm 2012, Chính phủ Trung Quốc đẩy mạnh kiểm duyệt chặt chẽ mọi nội dung được cho là sẽ gây tác động xấu, làm băng hoại văn hóa truyền thống và đạo đức của đất nước. Ủy ban về Báo chí, Xuất bản, Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc hoạt động rất mạnh tay trong lĩnh vực an ninh văn hóa. Tất cả những bộ phim Trung Quốc không bao giờ được phép xuất hiện những cảnh quay mô tả hoạt động quan hệ tình dục, khỏa thân. Các mối quan hệ và hành vi tình dục bất thường như loạn luân, ấu dâm,đồng tính luyến ái cũng bị cấm đưa lên phim hoặc phải cắt bỏ mọi cảnh quay liên quan.[15][16] Chính phủ Trung Quốc cũng cấm tất cả các nội dung về đồng tính luyến ái được xuất hiện trên sóng phát thanh truyền hình, như là một phần của chính sách chống lại những nội dung "thô tục, vô đạo đức và không lành mạnh"[15]. Cảnh sát Trung Quốc giám sát chặt những hoạt động của các tổ chức phi chính phủ, và họ sẽ giải tán những hoạt động đó nếu phát hiện ra chúng có ý đồ cổ vũ đồng tính luyến ái và hôn nhân đồng tính[17]

Trung Quốc cũng kiểm soát chặt chẽ và hiệu quả các nội dung trên internet. Hiệp hội dịch vụ Netcast Trung Quốc có thẩm quyền kiểm duyệt các nội dung trực tuyến tại mọi website. Các quy định nêu rõ nội dung sẽ bị xóa bỏ nếu khuyến khích "lối sống xa hoa thác loạn", đăng "chi tiết cảnh bạo lực và tội ác" hoặc "hành vi khiêu dâm". Mọi nội dung hiển thị những hành vi tình dục, giới tính bất thường, bao gồm loạn luân, lạm dụng tình dục, đồng tính luyến ái, chuyển đổi giới tính... đều bị cấm. Tất cả những phim ảnh, bài báo vi phạm quy định này đều sẽ bị gỡ bỏ khỏi Internet. Quy định này đã được ban hành năm 2017, sau khi chính phủ Trung Quốc nhận định sự xuất hiện dày đặc của các bộ phim về đồng tính luyến ái trên Internet đã làm băng hoại giới trẻ Trung Quốc bởi nội dung gây suy đồi đạo đức, làm tha hóa lối sống thanh niên và văn hóa gia đình[16].

Cải cách giáo dục

Sách giáo khoa sử dụng trong các trường học Trung Quốc sẽ được sửa đổi để đưa Tư tưởng Tập Cận Bình vào chương trình học, sau khi tư tưởng này được chính thức hóa khi Đại hội 19 của Đảng Cộng sản Trung Quốc bế mạc vào tháng 10 năm 2017. Đây được coi là một phần “nhiệm vụ lịch sử” của ngành giáo dục Trung Quốc trong thập niên 2020. Trung Quốc sẽ dần thay thế sách do chính quyền cấp tỉnh ban hành bằng bộ sách mới do Bộ Giáo dục soạn thảo. Những người biên soạn sách mới có nhiệm vụ phải tăng cường diễn đạt rõ ràng những giá trị xã hội chủ nghĩa và sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Dưới thời Tập Cận Bình, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cảnh báo sự lan truyền của “các tư tưởng du nhập từ phương Tây” trong trường học và yêu cầu các trường đại học tuân thủ nghiêm túc quy tắc của Đảng về công tác tư tưởng chính trị. Tháng 6 năm 2017, nhiều trường đại học nổi tiếng của Trung Quốc bị cơ quan kiểm tra của Đảng phê bình công khai vì thiếu nỗ lực trên mặt trận tư tưởng. Bộ trưởng Giáo dục Trung Quốc nói “Có thời mọi thứ trở nên hơi lộn xộn. Có một số tư tưởng hư vô, dân túy, tự do cực đoan và tương tự. Nhưng giờ đây, sự lãnh đạo trong công tác đào tạo tư tưởng ở bậc giáo dục đại học đang được kiểm soát chặt chẽ bởi những người ủng hộ chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc và chủ nghĩa Mác… nên có bớt ồn ào hơn”. Bà Cheng Chen, một nhà nghiên cứu về chính trị tại đại học Albany (Mỹ), nói rằng việc cải cách giáo dục này sẽ củng cố hình ảnh của ông Tập như một nhà lãnh đạo quan trọng trong lịch sử vì đã mở ra một ‘kỷ nguyên mới’. Điều đó cũng góp phần gia tăng tinh thần ái quốc vốn đang lớn dần lên trong giới trẻ Trung Quốc[18]

Cải tổ bộ máy nhà nước

Sau khi lên nắm quyền, Tập Cận Bình cải tổ quân đội bằng cách thay đổi nhân sự Quân ủy Trung ương Trung Quốc, thay đổi lãnh đạo các chiến khu và các quân binh chủng đồng thời tổ chức lại quân đội Trung Quốc theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại. Ông đã bãi chức một loạt Thượng tướng; phó chủ nhiệm Bộ tham mưu Quân ủy và phó chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy buộc phải nghỉ hưu. Ông cũng miễn chức kiêm nhiệm tất cả các ủy viên Quân ủy. Lãnh đạo 4 ngành tham mưu, chính trị, hậu cần, trang bị cùng 4 quân chủng hải, lục, không quân và tên lửa chiến lược đều bị thay thế; chủ nhiệm Hội đồng Tham mưu và chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy đều bị điều tra.[19][20][21][22]

Bộ máy lãnh đạo địa phương cũng có nhiều thay đổi. Lãnh đạo các tỉnh, thành có tới 19 người không phải là Ủy viên trung ương hoặc Ủy viên dự khuyết trung ương hay Ủy ban kiểm tra trung ương. Sự thay đổi này nhằm sử dụng những người có năng lực quản lý trong khi loại bỏ những người thiếu năng lực dù cho họ có vị trí cao trong Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng thời giảm tình trạng bè phái trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc.[19]

Những cải cách này được xem là sự tăng cường tập trung quyền lực vào tay Tập Cận Bình nhưng thật sự có tác dụng nâng cao hiệu quả của bộ máy Đảng, nhà nước và quân đội Trung Quốc. Cải cách của ông thể hiện rõ tham vọng xây dựng một bộ máy nhà nước hiệu quả, một quân đội mạnh nhằm đưa Trung Quốc trở thành siêu cường.[19]

Ngày 11 tháng 3 năm 2018, Quốc hội Trung Quốc đã thông qua việc gỡ bỏ các giới hạn về nhiệm kỳ cho vị trí lãnh đạo nước này, được cho là mở đường, cho phép ông Tập Cận Bình duy trì chức vụ Chủ tịch nước tới hết đời[23]. Văn hóa chính trị Trung Quốc trải qua hơn 2.000 năm, nó mang bản sắc và đặc sắc riêng biệt, mà thế giới bên ngoài không dễ thông hiểu hay áp dụng. Sự thay đổi này nhằm giữ ổn định sự lãnh đạo, để Tập Cận Bình có đủ thời gian hoàn thành nhiều mục tiêu to lớn mà Đại hội 19 Đảng Cộng sản Trung Quốc tháng 10/2017 đã thông qua[24].

Từ các nước phương Tây, Francis Fukuyama chỉ trích rằng đây là "một quyết định rất đáng tiếc, cho cả Trung Quốc lẫn thế giới nói chung. Tôi nghĩ rằng chế độ độc tài của Trung Quốc khác với các chế độ độc tài khác, bởi thực tế là nó đã được thể chế hóa, có nghĩa là nó không phụ thuộc vào thẩm quyền cá nhân của một nhà lãnh đạo duy nhất[25]". Ngược lại, báo chí Trung Quốc chỉ trích rằng các học thuyết chính trị của phương Tây vốn dĩ không áp dụng được với Trung Quốc, và "việc chỉ trích hệ thống chính trị của Trung Quốc đã trở thành thói quen của một số người ở phương Tây… Bất cứ khi nào nói đến Trung Quốc, họ sẽ nhìn qua lăng kính vấy bẩn". Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump thì ca ngợi "Ông ấy (Tập Cận Bình) giờ có thể trở thành Chủ tịch Trung Quốc cả đời. Ông ấy thật tuyệt!... Biết đâu chúng ta sẽ phải làm giống như vậy một ngày nào đó"[26]

Chống tham nhũng

Tập Cận Bình trước và ngay sau năm 2013 đã nhanh chóng ra tay chiến dịch “đả hổ, diệt ruồi, săn sói, quét muỗi”, nhằm “chống tham nhũng không màng sống chết cá nhân”. Đây là một tâm điểm trong sự nghiệp chính trị của ông.

Trong 5 năm, từ 2012 tới 2017, khoảng 1,34 triệu quan chức cấp thấp đã bị trừng phạt trong nỗ lực chống tham nhũng của Tập Cận Bình. Khoảng 200 quan chức từ cấp thứ trưởng trở lên bị bắt giữ. Trung Quốc cũng làm việc với nước khác để truy lùng nghi phạm tham nhũng bỏ trốn ra nước ngoài trong chiến dịch "Lưới Trời". Đến tháng 8 năm 2017, Trung Quốc đã bắt được 3.339 nghi phạm lẩn trốn tại hơn 90 nước và khu vực, trong đó 628 người là cựu quan chức.[27].

Ông cũng đề ra khẩu hiệu “Tứ Toàn” (Bốn toàn diện): “Xây dựng kinh tế xã hội thịnh vượng toàn diện; Cải tổ xã hội sâu sắc toàn diện; Thực hiện Nhà nước pháp quyền toàn diện; Thực thi kỷ cương Đảng toàn diện”. Những chính sách quyết liệt và mang tính độc đoán của Tập Cận Bình nhằm thắt chặt kỷ luật Đảng, kỷ luật xã hội được một số nhà phân tích coi là sự "theo Mao và mãi mãi theo Mao"[28] Cũng giống như với Mao Trạch Đông, những người phản đối và phương Tây luôn cáo buộc đó là các hành động nhằm triệt hạ đối thủ chính trị để củng cố quyền lực cá nhân của Tập Cận Bình[29], nhưng rõ ràng các chính sách đó đã thực sự nâng cao vị thế của Trung Quốc, cải thiện uy tín của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước và thể hiện tham vọng đưa Trung Quốc thành một siêu cường hàng đầu thế giới phát triển về mọi mặt.

Tại Đại hội toàn quốc của đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 vào tháng 10/2017, Tập Cận Bình tuyên bố mục tiêu đưa Trung Quốc trở thành xã hội tương đối thịnh vượng vào năm 2020, hiện đại hoá về cơ bản đến năm 2035 với phần lớn dân số có thu nhập trung bình khá, khoảng cách giàu nghèo được thu hẹp, và đến năm 2050 sẽ trở thành một nước xã hội chủ nghĩa giàu có và hùng mạnh, có tầm ảnh hưởng hàng đầu thế giới [30]. Mục tiêu của Tập Cận Bình phản ánh Trung Quốc đã phát triển đến một mức mà họ mong muốn trở thành siêu cường, hoàn toàn khác với giai đoạn Trung Quốc mới mở cửa nên phải ẩn mình chờ thời theo quan điểm của Đặng Tiểu Bình.

Ngày 25/10/2017, trong một phiên thảo luận tại Hội đồng Quan hệ quốc tế, trả lời câu hỏi về việc liệu Tập Cận Bình sẽ thể hiện sức mạnh của Trung Quốc thế nào, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nói: "Nếu nhìn vào khác biệt trong việc nhấn mạnh tầm quan trọng, đó là điều tự thân Trung Quốc đã nói lên rồi. Với ông Mao Trạch Đông, Trung Quốc đứng dậy. Với ông Đặng Tiểu Bình, họ đạt được sự giàu có và bây giờ với ông Tập Cận Bình, họ mạnh mẽ"[31].

Chính sách kinh tế

Tập đã tăng sự kiểm soát nhà nước lên nền kinh tế Trung Quốc, bày tỏ ủng hộ cho các doanh nghiệp nhà nước, trong khi cũng ủng hộ khu vực tư nhân của đất nước. Ông đã tăng vai trò của Ủy ban Tài chính và Kinh TW để thay thế Quốc vụ viện cho các vấn đề Tài chính và Kinh tế. Chính quyền của ông đã làm nó dễ dàng hơn cho ngân hàng để phát hành thế chấp, tăng sự tham gia quốc tế thị trường trái phiếu, và tăng vai trò quốc tế của đồng nhân dân tệ, giúp nó để tham gia Quyền rút vốn đặc biệt của IMF. Trong lễ kỉ niệm thứ 40 từ ngày đưa ra chương trình Cải cách kinh tế Trung Quốc năm 2018, ông đã hứa tiếp tục cải cách nhưng cũng cảnh báo rằng không một ai "có thể ra lệnh cho người Trung Quốc". Kể từ khi bùng nổ Chiến tranh thương mại Hoa Kỳ – Trung Quốc 2018－2019, Tập cũng đã phục hồi những lời kêu gọi "tự lực", đặc biệt trên các vấn đề công nghệ.

Đối ngoại

Sáng kiến Vành đai và Con đường

Một vành đai, Một con đường (tiếng Anh:The Belt and Road Initiative (BRI)) được đưa ra bởi Tập vào tháng 9 và tháng 10, 2013 trong thời gian ông thăm Kazakhstan và Indonesia, và sau đó được đẩy mạnh bởi Thủ tướng Lý Khắc Cường trong chuyến thăm cấp quốc gia tới châu Á và châu Âu. Tập đã thực hiện sự thông báo cho sáng kiến trong khi ở Astana, Kazakhstan, và đã gọi nó là một "cơ hội vàng". BRI đã được gọi là "dự án kí tên" của Tập, bao gồm nhiều sự phát triển cơ sở hạ tầng và đầu tư những dự án khắp châu Á, châu Âu, châu Phi, và châu Mĩ. BRI được thêm vào Điều lệ Đảng cộng sản Trung Quốc tại sát kỳ họp Đại hội Đảng lần thứ 19 vào ngày 24 tháng 10, 2017, nâng cao hơn sự quan trọng của nó.

Chính sách Nhân quyền

Tổ chức Theo dõi nhân quyền (Human Rights Watch) cáo buộc ông Tập đã "khởi động một sự tấn công mở rộng và duy trì liên tục lên nhân quyền" kể từ khi ông đã trở thành lãnh tụ năm 2012. HRW cũng đã cho rằng sự đàn áp ở Trung Quốc là "ở một mức độ tệ nhất kể từ Sự kiện Thiên An Môn." Từ khi nắm quyền lực, ông Tập đã tăng cường trấn áp chống lại những những nhà bất đồng chính kiến chống chính phủ, với hàng trăm người bị giam giữ. Ông đã khởi xướng vụ Đàn áp 709 vào ngày 9, tháng 7, 2015, trong đó hơn 200 luật sư, trợ lý luật pháp, và những nhà hoạt động nhân quyền bị giam giữ. Nhiệm kỳ của Tập đã dẫn tới một sự trấn áp bất đồng chính kiến hơn nữa từ các nhóm xã hội dân sự. Nhiệm kỳ của ông đã bắt giữ và bỏ tù những thành viên cốt cán như Hứa Chí Vĩnh, cũng như nhiều người khác đã liên hệ với Phong trào công dân mới. Luật sư, thành viên quan trọng Phổ Chí Cường của Vận động Duy quyền cũng bị bắt giữ và giam giữ.

Năm 2017, chính quyền địa phương tỉnh Giang Tây đã ra lệnh những người Cơ đốc giáo Trung Quốc thay ảnh Giê su của họ bằng ảnh Tập Cận Bình như một phần chung của chiến dịch chống tôn giáo trong đất nước. Một bài báo của AP đã viết trong năm 2018 cáo buộc rằng: "Ông Tập đang tiến hành sự đàn áp Cơ đốc nghiêm khắc và triệt để nhất từ khi tự do tôn giáo được ghi vào Hiến pháp Trung Quốc 1982", bao gồm "phá hủy thánh giá, đốt kinh thánh, đóng cửa nhà thờ và ra lệnh cho người Cơ đốc ký giấy từ bỏ đức tin của họ."

Sau khi nhiều kẻ khủng bố thực hiên các vụ tấn công ở Tân Cương năm 2013 và 2014, Tập đã đưa ra chiến dịch "chiến tranh nhân dân chống khủng bố" năm 2014, nó bao gồm sự gia tăng giám sát, trấn áp các phong trào ly khai của người Duy Ngô Nhĩ ở đó. Kể từ 2019, có những cáo buộc rằng Trung Quốc đang giam giữ một triệu người Duy Ngô Nhĩ trong những Trại cải tạo Tân Cương. Nhiều nhóm nhân quyền và người từng bị giam giữ đã miêu tả những trại này như "Trại tập trung", nơi người Duy Ngô Nhĩ và những dân tộc thiếu số khác bị cưỡng bức đồng hóa vào cộng đồng người Hán. Những tư liệu của chính phủ Trung Quốc đã rõ rỉ tới báo chí vào tháng 12, 2019 đã cho thấy rằng đích thân Tập ra lệnh một cuộc truy quét an ninh trong Tân Cương, nói rằng đảng phải cho thấy "sự kiên quyết không nhân nhượng" và các quan chức sử dụng tất cả "vũ khí của nền chuyên chính dân chủ nhân dân" để dẹp tan "sự lây lan như virus của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan". Văn bản cũng cho thấy rằng Tập lặp lại thảo luận về chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo trong những bài phát biểu của ông, vạch ra nó giống với "virus" hoặc một loại "ma túy". Tuy nhiên, ông cũng đã cảnh báo chống lại sự kì thị đối với người Duy Ngô Nhĩ trong khi từ chối đề nghị để loại bỏ Hồi giáo tại Trung Quốc, ông gọi loại quan điểm đó là "thiên vị, sai lệch".